وب سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ عاشورا – دزفول عاشورا و امام حسین
نوشته های مرتبط
با شهادت یاران و اصحاب اباعبدالله‌الحسین(ع)، تنها بنی هاشم باقی ماندند. پاک‌بازانی مخلص و مؤمن که در رگ‌هایشان خون هاشمی و نبوی و علوی جریان داشت؛ مردانی که مصداق بارز و عالی این توصیف اباعبدالله بودندکه: «اَنّی لااعلمُ اصحاباً اوفی و لا خیراً مِن اصحابی[۱]»
من یارانی وفادارتر و خوب‌تر از یارانم نمی‌شناسم.
اینک بنی‌هاشم در واپسین ساعات عاشورا باید جان‌فشانی کنند. در اینکه تعداد بنی‌هاشم در کربلا چند تن بوده است، در منابع و مقاتل اختلاف‌نظر هست. اگر بازماندگان بنی‌هاشم که به هر دلیل به شهادت نرسیدند مانند حسن‌بن‌حسن(ع) (حسن مثنّی)، امام سجاد(ع)، امام محمدباقر(ع) در شمار نیایند، آمار موجود شهدا در کتب معتبر چنین است:
- زیارت ناحیه‌ی مقدسه ۱۸نفر (با احتساب خود اباعبدالله‌الحسین(ع))
- تاریخ طبری[۲] ۱۹نفر (با احتساب مسلم‌بن‌عقیل و ابوبکربن‌علی(ع))
- مروج‌الذّهب[۳] ۱۳نفر (کمترین تعداد در این کتاب آمده است.)
- ارشاد شیخ مفید[۴] ۱۷نفر (با احتساب خود امام حسین(ع) ۱۸ نفر)
- مقاتل‌الطالبیین[۵] ۲۲نفر (به استثنای کسانی که درباره‌ی بودنشان در کربلا اختلاف نظر وجود دارد.)
- اعیان‌الشّیعه[۶] ۳۰نفر (بالاترین رقم ذکر شده بدون استناد)
- مقتل‌الحسین خوارزمی[۷] ۱۷نفر (بالاترین گزارش را ۲۷ نفر می‌داند.)
- انصارالحسین[۸] ۱۷نفر (با تردید نام ۹ تن دیگر را می‌افزاید.)
در مقاتل و منابع متأخر نیز شهدای بنی‌هاشم هجده تن معرفی شده‌اند. در زیارت ناحیه، آمار شهدای بنی‌هاشم به شرح زیر است:
- امام حسین(ع) و دو فرزندش (علی اکبر و علی اصغر) ۳ نفر
- فرزندان امیرالمؤمنین علی(ع) ۵ نفر
- فرزندان امام مجتبی(ع) ۳نفر
- فرزندان حضرت عقیل ۵نفر
- فرزندان عبدالله‌بن جعفربن‌ابی طالب ۲ نفر
جمع ۱۸ نفر
نخستین شهید بنی‌هاشم در اکثر مقاتل و در زیارت ناحیه، علی اکبر(ع) معرفی شده است؛ السّلام علیک یا اوّل قتیل من نسلِ خیر سلیلٍ مِن سُلالهِ ابراهیم خلیل.[۹]
سلام بر تو ای اولین کشته از نسل بهترین خاندان از خاندان و نسل ابراهیم خلیل.
آخرین شهید بنی‌هاشم در کربلا خود اباعبدالله‌الحسین(ع). اگر دو فرزند مسلم –گریخته از کربلا و اسیر شده به دست عبیدالله- را محاسبه کنیم. آخرین شهیدان نهضت حسینی از بنی‌هاشم محمدبن‌مسلم‌بن‌عقیل ابراهیم‌بن‌مسلم‌بن‌عقیل خواهند بود.
در روز عاشورا دو تن از بنی هاشم جنگیدند و زخمی شدند. نخستین رزمنده امام سجاد(ع) بود که در کتاب تسمیه من قُتِلَ مِن اهل بیته و شیعته ازفضیل‌بن‌زیبراسدی‌کوفی – از یاران امام محمدباقر(ع) و امام صادق(ع) – آمده است که: کانَ علی‌بن‌الحسین علیلاً و ارتثَ یومئذٍ و قد حَضَرَ بَعضَ القتال فدفع اللهُ عنهُ و اُخِذَ مَعَ النساءَ.[۱۰]
علی‌بن‌الحسین (ع) در حالت بیماری در بخشی از جنگ شرکت کرد و مجروح شد و تن زخم‌خورده‌اش را از رزمگاه بیرون آوردند. خداوند او را از شر دشمن حفظ کرد و پس از کربلا، همراه زنان به اسیری رفت. مفهوم ارتثّ زخمی شدن در صحنه نبرد است.
دومین رزمنده‌ی بنی‌هاشم در عاشورا، حسن‌بن‌حسن یا حسن‌مثّنی است که در نبردی سخت دستانش ضربه دیدند و بی هوش بر زمین افتاد و دشمن به تصور کشته شدن، او را رها کرد و روز بعد که برای جدا کردن سرهای شهدا اقدام شد، یکی از افسران سپاه عمر سعد که نسبت خویشاندی با مادر حسن داشت مانع کشتن او شد.
حسن، بعدها با فاطمه، دختر اباعبدالله‌الحسین(ع) –که و نیز در کربلا حضور داشت- ازدواج کرد. حسن‌مثنّی در پنجاه سالگی همچون پدر بزرگوارش مسموم شد و به شهادت رسید و در بقیع دفن شد.
آمارهایی از شهدای بنی‌هاشم در کربلا
کوچکترین شهیدان: ۱٫ عبدالله‌بن الحسین(ع) ۱ تا ۳ روزه
- عبدالله رضیع ۶ ماهه تا ۱ ساله
- محمدبن‌ابی‌سعیدبن‌عقیل ۷ ساله
بزرگ ترین شهیدان (سن): ۱٫ اباعبدالله‌الحسین(ع) ۵۷ ساله
- عون‌بن‌جعفر طیّار ۵۷ ساله
نوجوانان شهید عاشورا: ۱٫ عبدالله بن حسن ۱۱ ساله
- قاسم بن حسن ۱۵-۱۴ ساله
- ابوبکر (احمدبن حسن) ۱۶-۱۵ ساله
- عبدالله بن مسلم بن عقیل ۱۴ ساله
- محمدبن مسلم بن عقیل ۱۳ ساله
- محمدبن عبدالله بن جعفر ۱۸ ساله
جوانان شهید عاشورا
- علی بن الحسین(علی اکبر) ۲۷-۲۶ ساله
- جعفر بن علی(ع) ۲۱ ساله
- عثمان بن علی (ع) ۲۳ ساله
- عبدالله بن علی(ع) ۲۵ ساله
- جعفر بن عقیل ۲۵ ساله
- عبدالرحمن بن عقیل ۳۵ ساله
- محمد بن علی(ع) (محمداصغر) برادر محمد حنیفیه ۳۶ ساله
- عون بن عبدالله بن جعفر ۲۰ ساله
- عمر بن امام علی(ع)(اباحفص) ۲۴ ساله
- ابوالفضل العباس(ع) ۳۴ ساله
میانگین سنی شهدای بنی هاشم ۲۴ سال
مجموع ابیات رجزهای بنی هاشم در عاشورا ۸۸ بیت
میانگین رجزخوانی بنی هاشم ۵ بیت (بدون احتساب رجزهای اباعبدالله(ع))
نام شهدای بنی هاشم در زیارت رجبیّه ۹ تن
مجموع شهدای بنی هاشم در کربلا ۲۴ تن[۱۱]
غم بار ترین شهادت در عاشورا شهادت علی اصغر است.
سنگین‌ترین و شکننده‌ترین شهادت(جز شهادت اباعبدالله‌الحسین(ع)) شهادت فرمانده سپاه امام، حضرت اباالفضل‌العباس(ع)، است.
ترتیب شهادت بنی هاشم در کربلا به طور نسبی و با قرائتی که از مقاتل و کتب معتبر بر می آید و براساس مطالعات و تحقیقات نگارنده به شرح زیر است:
- علی بن الحسین (علی اکبر)
- عبدالله بن مسلم بن عقیل (برخی او را نخستین شهید بنی هاشم در عاشورا دانسته‌اند.)
- عون بن جعفر طیّار
- جعفر بن عقیل بن ابی طالب
- عبدالرحمّن بن عقیل بن ابی طالب
- موسی بن عقیل بن ابی طالب
- محمدبن مسلم بن عقیل
- محمد بن عبدالله بن جعفربن ابی طالب
- محمدبن علی بن ابی طالب
- ابوبکر بن حسن بن علی بن ابی طالب (او را احمد،عبدالله اکبر و عبدالله نیز نامیده‌اند.)
- عمر بن علی بن ابی طالب
- عبدالله بن علی بن ابی طالب
- عثمان بن علی بن ابی طالب
- عون بن علی بن ابی طالب
- جعفر بن علی بن ابی طالب
- عبیدالله بن عبدالله بن جعفر
- عون بن عبدالله بن جعفر
- قاسم بن حسن بن علی بن ابی طالب
- ابوالفضل عباس بن علی بن ابی طالب
- محمد بن ابی سعید بن عقیل
- عبدالله بن الحسین (عبدالله رضیع)
- علی اصغر (علی بن الحسین)
- عبدالله بن حسن بن علی بن ابی طالب (عبدالله اصغر)
با شهادت آخرین یاوران امام در عاشورا، دشمن، برای پایان بخشیدن به حادثه، گستاخ‌تر و حریص‌تر شده بود. اباعبدالله الحسین(ع)، علی رغم شهادت همه‌ی اصحاب و تنهایی و غربت در انبوده دشمنان با آرامشی که دشمن از آن با شگفتی یاد می‌کند، آماده‌ی رقم زدن آخرین صفحات حماسه‌ی عظیم خود شد، هرچند عاشورا با شهادت امام پایان نیافت و طنین آن در صدای منتشر اسیران آزاد و فریادگران بیدادشکن به امروز و همیشه‌ی تاریخ رسید.[۱۲]
[۱] .ارشاد: شیخ مفید، ص ۲۳۱٫
[۲] . تاریخ طبری: ج ۵، ص ۴۸۶٫
[۳] . مروج الذهب: ج ۳، ص ۷۱٫
[۴] . ارشاد: شیخ مفید: صص ۲۴۹-۲۴۸٫
[۵] .مقاتل الطالبیین: ص ۹۵٫
[۶] .اعیان الشیعه: ج ۴، ص ۱۳۴٫
[۷] .مقتل الحسین خوارزمی:ج ۲،ص۴۷٫
[۸] .انصار الحسین: سید مهدی شمس الدّن: ص ۱۲۹٫
[۹] .بحارالانوار:ج ۴۵، ص۶۴٫
[۱۰] .جهادالامام السّجاد(ع): ص ۵۱٫
[۱۱] .آینه داران آفتاب: ج ۲، ص ۱۰۱۷٫
[۱۲] . امام حسین (ع) آخرین شهید روز عاشورا نیست. پس از او نیز چند تن در کربلا جنگیدند و به شهادت رسیدند. (ر. ک. آینه داران آفتاب:ج ۲،شهیدان پس از امام،صص۱۳۹۱-؟)
