وب سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ عاشورا – دزفول عاشورا و امام حسین
نوشته های مرتبط
محمد بن علی بابویه، معروف به صدوق یا عماد‌الدین، نویسنده کتاب مقتل صدوق در قم به دنیا آمد. سال تولد ایشان را با اختلاف نظر بین سال‌های ۳۰۵ تا ۳۱۱ (ه.ق) گفته‌اند؛ اما دقیق‌تر آن است که در سال ۳۰۶ و درآغاز قرن چهارم، مصادف با دوارن غیبت صغری، به دنیا آمد.
جد اعلای شیخ صدوق، ابن بابویه بوده است، و پدرشان، ابن بابویه، فقیه و محدثی بزرگ بود که حدود صد جلد کتاب نوشته است. وی هم عصر امام حسن عسکری(ع) و پس از آن حسین بن روح نوبختی، نائب خاص امام زمان(عج) در دوران غیبت صغری بود. تا پنجاه سالگی صاحب فرزند نشد و به امید داشتن فرزند به حسین بن روح نوبختی، نامه‌ای نوشت و طی آن از امام زمان(عج) خواست تا از خداوند برایش طلب فرزند کند. نامه در بغداد به محضر امام عصر (عج) رسید. سه روز بعد جواب نامه دریافت شد، مبنی بر اینکه امام در حق شما دعا کرده و فرموده: به همین زودی ازدواج می‌کنید و در این ازدواج خداوند دو فرزند فقیه به شما عنایت می‌فرماید.
شیخ صدوق دوران کودکی و تحصیل را در محضر پدر بزرگوارش و دانشمندی به نام«ابن ولید» سپری نمود؛ پدرش باب علوم مختلف را به روی او گشود و جان بی‌تاب و مشتاقش را سیراب کرد، ولی این چهره‌ی شاخص و مستعد و نابغه‌ی بزرگ، قم را تاب نیاورد و در دعوتی که از ایشان شد، رهسپار ری گردید.
یکی از ویژگی‌های این شخصیت، درک محضر بسیاری از استادان بوده که شمار آن‌ها را حدود۲۵۲ نفر گفته‌اند. او برای به دست آوردن روایات مختلف به گوشه و کنار جهان اسلام سفر می‌نمود و حتی گاهی به این منظور فاصله‌های حدود ۷۰۰ کیلومتری را طی می‌کرد؛ وی به بغداد، کوفه، بخارا، بلخ، مدینه، مکه و مشهد سفر کرد و در طی سفر هم آموزش می‌داد و هم می‌آموخت. شیخ همچنین سه بار در جستجوی افرادی که حدیث یا روایتی در حافظه دارند یا ثبت کرده‌اند، به خراسان سفرکرد.
با روی کار آمدن سلسله‌ی آل بویه که شیعه بودند و فعالیت گسترده‌ای را در شناساندن معصومین در ایران انجام دادند، شیخ صدوق بنا به دو دلیل به ری آمد:
اول: وقتی رکن‌الدوله‌ی دیلمی به نبوغ و توانمندی‌هایش پی برد، او را دعوت کرد و فضایی ایجاد نمود تا شیخ بتواند در آنجا کار کند.
دوم: شیخ کلینی از ری به بغداد رفته بود و با حضور شیخ صدوق در ری این خلأ پر می‌شد.
وی در ضبط و نگاهبانی از احادیثی که در آستانه‌ی از دست رفتن بود، راه و روش شیخ کلینی را در پیش گرفت و شروع به جمع‌آوری احادیث نمود.
در هر سفری، روایاتی را که در حافظه‌ی قوی خود داشت برای دیگران بیان می‌کرد و به تبلیغ فرهنگ اهل‌بیت(ع) می‌پرداخت و در ضمن اگر روایتی را در نزد کسی می‌یافت با خضوع تمام آن را طلب می‌کرد.
مهمترین سفر ایشان، به منطقه‌ی خراسان است که در چهل سالگی و در سال ۳۵۲ هجری قمری صورت گرفته است. شیخ، درآنجا به جمع‌آوری روایات فراوان پرداخت و سپس به ری برگشت. در مسیر سفر به مشهد به سرخس و گرگان هم رفت ودر آنجا در تشکیل حلقه‌های درسی و شبهه زدایی تلاش نمود و بعد به مصر سفر کرد.
از دیگر ویژگی‌هایی که می‌توان برای این عالم بزرگ برشمرد، تخصص در چندین رشته‌ی مختلف است. مهمترین رشته‌ی او حدیث، فقه و اصول بود اما در تفسیر، علم رجال و تاریخ نیز مطالعات بسیار خوبی داشت. تمامی چهره‌های سرشناس تاریخ شیعه و حتی اهل تسنن عظمت روحی و صداقت وی را ستوده‌اند.
منزلت و شأن شیخ صدوق در کلام امام زمان(عج)
علامه‌ی مامقانی می‌نویسد: امام زمان(عج) درباره‌ی شیخ صدوق به پدرش گفته‌است:«اِنَّ الله سبحانَه یَنفَعُ بِهِ؛ ان شاءالله فرزند تو به همه نفع خواهد رساند.»
آثار شیخ صدوق:
وی از بزرگترین محدثان و اثرآفرینان تاریخ فقه و روایت شیعه بوده که در ۷۵ سال زندگی خود، موفق به تألیف ۲۹۸ یا ۳۰۰ جلد کتاب شد و نجاشی در کتاب خود از ۱۹۸ عنوان از این تألیفات یاد می‌کند، که متأسفانه فقط ۱۴ جلد از آن‌ها موجود است. مشهورترین اثر وی« من لا یحضرهُ الفقیه» است. « اکمال‌الدین و تمام‌النعمه» که ۹۰ سال پس از غیبت کبری نوشته شده و به طور تفصیل درباره‌ی امام زمان(عج) و غیبت ایشان سخن گفته است از دیگر آثار او است، «عیون اخبار الرضا» کتاب ارزشمند دیگری است که به روایات امام رضا(ع) اختصاص دارد. «خصال» کتابی بسیار خواندنی است که به طرح مسائل اخلاقی می‌پردازد. کتاب «امالی» مجموعه سخنرانی‌های ایشان است. کتاب« علل‌الشرایع» یکی از بهترین کتاب‌ها در تاریخ شیعه است که دلایل و فلسفه احکام را با استناد به روایات بیان نموده است. «ثواب الأعمال و عقاب‌الآعمال»، « الأوائل »، «الأواخر» و « مدینه‌العلم» که در ۱۰ جلد نوشته شده، اما متأسفانه مفقود گردیده است.
